Filters

Idioms

Phrases

Proverbs

Loan words

Historical loan words

Filters

Idioms

Phrases

Proverbs

Loan words

Historical loan words

angaanga

1. (noun) skull, cranium.

E 22 ngā kōiwi motuhake o te angaanga o te tangata (RP 2009:348). / The human skull has 22 separate bones.

Show example

Hide example

See also papa angaanga, papa o te angaanga


2. (noun) head.

He anganga nui tōna, he popoto ngā wae (TKM.MM 16/12/1862:26). / Its has a large head and short legs.

Show example

Hide example


3. (noun) shell.

Whakamahia anō ngā angaanga hei kanohi mō ngā whakairo. Ko te kōngutu o te angaanga ka auahatia hei mahi pā kahawai. Whakairotia anō ngā angaanga hei puipuiaki (Te Ara 2012). / The shells are used for the eyes in carvings, and the lip of the shell was fashioned into a fishing lure. The shells are also decorated for jewellery.

Show example

Hide example

Synonyms: kota, tīwarawara, kōwhaki, kotakota, anga

nganga

1. (noun) hail (of the weather) - often ua nganga.

He uri nō rāua te hukarere, te nganga me te ua (M 2004:198). / Snow, hail and rain were their descendants.

Show example

Hide example


2. (noun) stone (of fruit), seed.

Ka tukia te hīnau, ka opehia ki roto ki te hītari, ka ruia; nā ka horo ngā kiko ki te kete pai, ko ngā nganga ki roto i te hītari (W 1971:53). / The hīnau berries are pounded, scooped into the sieve and shaken; so the flesh falls into the nice basket, while the stones remain in the sieve.

Show example

Hide example

Synonyms: kano, pata, pua, purapura, kākano


3. (noun) core (of a boil).

Ki te puta te nganga o te whēwhē ki waho, ka ora (W 1971:228). / If the core of the boil comes out you'll be fine.

Show example

Hide example


4. (noun) shell, husk (of shell fish, fruit, etc.).

Kia maroke ngā pata raihi kātahi ka wakuwakua ngā nganga (PK 2008:514). / When the rice grains are dry the husks are removed.

Show example

Hide example

kotakota

1. (noun) shell (of pipi, etc.).

Ko ngā takiwā i waenganui o ngā wai, kōmā tonu, nō ngā rongoā i roto i aua wai. Ko te āhua o taua mea mā me te kotakota tio, toheroa noa e tahuna nei ki te ahi (MM.TKM 10/4/1851:3). / The area in the middle of the pool was whitish because of the healing elements in those pools. That white thing looked like an oyster, or a toheroa shell that is burnt in the fire.

Show example

Hide example

Synonyms: kota, anga, angaanga, tīwarawara, kōwhaki


2. (noun) chips, shavings, scrapings.

Ka noho ia i te taha o tana ahi, kei te tunu i ngā aruhe mā tana tāne, e tunu ana ia, e neke ana i ōna kākahu ki runga, kia kitea mai ai e Manaia ngā kotakota waruhanga tao e mau ana i a ia (NM 1928:99). / She sat down beside her fire cooking the fern root for her husband, and while she was cooking she moved her garments up so that Manaia could see the shavings from scraping the spears attached to her.

Show example

Hide example


3. (noun) lime.

Ka rite hoki ngā iwi ki ngā tahunga kotakota (PT Ihaia 33:12). / And the people shall be as the burnings of lime.
Tērā tētahi mihinare o mua i haere ki ngā moutere o ērā iwi kē atu o te moana ki te taha tonga o te ao nei, nāna i whakaako ngā tāngata o tētahi o aua moutere ki te tahu i ngā toka o tātahi i tō rātou moutere hei kotakota (TWMNT 30/5/1876:129). / There was a former missionary who went to the islands of the South Seas, and it was he who taught the people of one of those islands to burn the coral of the beach of their island to manufacture lime.

Show example

Hide example

Synonyms: rēmana, raima


4. (noun) southern pigfish, Congiopodus leucopaecilus - a fish with a scaleless, strongly compressed body with a high spiny dorsal fin, elongated snout and small mouth with fleshy lips.

See also puramorua

kota

1. (noun) shell (of pipi, etc.).

Kia pai te tiaki i ngā toka kai moana. Kaua e panga kota pipi, pāua, aha atu ki ēnei wāhi (TWK 11:17). / Look after the seafood rocks properly. Don't throw away pipi and pāua shells, or anything else in these places.

Show example

Hide example

Synonyms: kotakota, angaanga, tīwarawara, kōwhaki, anga


2. (noun) scraper - anything to scrape or cut with.

Ko ngā ripi me ngā kota ngā taputapu pounamu tahito rawa a te Māori (Te Ara 2013). / Knives and scrapers are among the oldest pounamu tools of the Māori.

Show example

Hide example

Synonyms: akuaku, rakuraku


3. (noun) sawdust.

ruheruhe

1. (noun) oval trough shell, harbour trough shell, Cyclomactra ovata - common bivalve shellfish with thin, white to yellowish-brown shell. Lives buried in soft mud of harbours and estuaries.

koeti

1. (noun) horn shell, mud shell, Zeacumantus lutulentus - a tall, narrow shell crossed by curved, vertical growth lines. It is brownish or green grey and the opening is yellowish to dark brown inside. Found in the mid tide zone of protected areas including mudflats and tidepools.

Synonyms: karahiwa, karariwha, kararuri, karekawa, kawari, koeo, koio, kōrama, koriakai, korohiwa, korona, kororiwha, kūpā, marapeka, matamatangongo, mātangata, matatangata, kōramu, matapura, tōrire, hānea, kurewha, tākupu, pipi taiari, rehoreho, rereho, taiwhatiwhati, takarape, tanetane, tāwiri, torewai, tungangi, uere, wahawaha, wētiwha, whētikotiko, karahū, tohemanga, pure, tairaki, ngūpara, pipi tairaki, kuharu, kūkuku, kūkukuroa, kukupati, pūkanikani, papahurihuri, hākari, poua, rerekākara, toitoi, tio, tikoaka, toheroa, tuangi, tuangi haruru, kaitua, kākara, miware, mitimiti, pūpū, ngārahu tatawa, ngārahu taua, peke, ataata, kaitangata, pūpū kōrama, pūpū atamarama, tihipu, tihi, tio para, tio repe, tipa, totoro, totorere, tuatua, tupa, toretore, ngākihi, ngaingai, kākahi, taiawa, rūharu, tūpere, kuhakuha, ngaere, ngākihi hahae, kukupara, ngākihi awaawa, kuku-mau-toka, ngākihi tea, niania, matangongore, matangārahu, maurea, mimiti, karehu, tītiko, ngāruru, ngaeti, papatua, karoro, waharoa, ururoa, wahanui, ngāeo, pipi, tūteure, ngākihi hiwihiwi, ngākihi kopia, papatai, hahari, hohehohe, hūai, kōmore, pātitotito, pātiotio, peraro, pūkauri, pūpū karikawa, pūpū harakeke, pūpū māeneene, pūpū tuatea, pūpū waharoa, pūpū waitai, pūtātara, purewha, pūrimu, ruheruhe, takarepo, takai, tākai, tūroro, piritoka, pōrohe, kahitua, angarite, awatai, hauwai, harihari, hihiwa, hinangi, hoehoe, hopetea, kāeo, whāngai karoro, pīpipi, pūpū rore, pūpū taratara, pāua, poro, tātara, pūpū tarataratea, whētiko

pūpū tara

1. (noun) large trumpet shell, Charonia lampas rubicunda - shell from deep water which is almost white and was used as a trumpet.

E kore koe e ora, ē ī, i ngā hau o te tiu e āia nei te pūpū tara ki uta (M 2005:278). / You will not survive the northerly winds that drive the large trumpet shell ashore.

Show example

Hide example

Synonyms: pūpū, awanui

ngākihi kopia

1. (noun) circular slipper shell, Sigapatella novaezelandiae -  limpet-like shell with a shelf underneath. Inside of shell white, often stained purple. Found from low tide to depths of 45 m, attached to rocks or other shells, especially mussels.

ngākihi tea

1. (noun) smooth white slipper shell, Crepidula monoxyla - limpet-like shell with a shelf underneath. Found from low tide to depths of 475 m, usually attached to other shells.

tōrire

1. (adjective) be fine, smart, exquisite, neat, chic, elegant.

He rahi, he tōrire te māhunga o tēnei tangata (TTR 1990:315). / The head of this man was large and fine.

Show example

Hide example

Synonyms: tau, taputapu kē, tōingo, pūhangaiti


2. (modifier) fine, smart, exquisite, neat, chic, elegant.

He wahine i pai te āhua, he wahine tōrire, he mea kura rawa hoki (TTR 1996:40). / She was a woman of beauty, a fine woman, who was well educated.

Show example

Hide example


3. (noun) exquisiteness, elegance, style, fineness.

Ka puta te tōrire o tōna kanohi me te māia o te tangata, i roto i ngā whakaahua nei (TTR 1990:279). / In these photographs the fine features of his face and the strength of the man are exhibited.

Show example

Hide example


4. (noun) pink tower shell, Phenatoma rosea - a marine gastropod mollusc with a corkscrew-shaped tall pink shell with a notch in the top corner of the shell opening. Found on the sandy shore.

Synonyms: hānea, kurewha, pipi taiari, takarape, tāwiri, tungangi, pure, pūkanikani, tikoaka, tuangi, kākara, ngārahu tatawa, toretore, kuhakuha, niania, papatua, ururoa, ngāeo, ngākihi hiwihiwi, hahari, pātitotito, pūpū māeneene, purewha, ruheruhe, tākai, pōrohe, korohiwa, hauwai, hihiwa, hinangi, hopetea, whāngai karoro, pīpipi, pūpū rore, pūpū taratara, pāua, tātara, kararuri, kawari, koeti, koriakai, awatai, kūpā, mātangata, matapura, ngākihi tea, matangongore, mimiti, ngaeti, karoro, wahanui, pipi, ngākihi hiwihiwi, ngākihi kopia, papatai, hūai, peraro, pūpū karikawa, pūpū māeneene, pūpū waitai, pūrimu, takai, piritoka, kahitua, hauwai, harihari, hinangi, hoehoe, kāeo, pīpipi, pūpū rore, pūpū taratara, poro, whētiko, hānea, kurewha, tākupu, rehoreho, taiwhatiwhati, tanetane, torewai, uere, wahawaha, whētikotiko, tohemanga, pure, tairaki, pipi tairaki, kūkuku, kūkukuroa, kukupati, papahurihuri, hākari, rerekākara, toitoi, tikoaka, toheroa, tuangi, kaitua, miware, mitimiti, pūpū, ngārahu taua, ataata, kaitangata, pūpū atamarama, tihipu, tihi, tio repe, tipa, totorere, tuatua, tupa, ngākihi, ngaingai, kākahi, taiawa, tūpere, ngaere, ngākihi hahae, kukupara, kuku-mau-toka, ngākihi tea, niania, matangārahu, maurea, karehu, tītiko, ngāruru, ngaeti, papatua, waharoa, wahanui, tūteure, ngākihi hiwihiwi, ngākihi kopia, papatai, hohehohe, kōmore, pātiotio, pūkauri, pūpū karikawa, pūpū harakeke, pūpū māeneene, pūpū tuatea, pūpū waharoa, pūtātara, pūrimu, takarepo, tūroro, pōrohe, angarite, hauwai, harihari, hinangi, hopetea, whāngai karoro, pīpipi, pūpū rore, pūpū taratara, poro, pūpū tarataratea, karariwha, karekawa, koeo, karahiwa, kararuri, kawari, koeo, koio, korohiwa, kororiwha, matamatangongo, matatangata, matapura, kōrama, korona, marapeka, kōramu, hānea, kurewha, tākupu, pipi taiari, rereho, tanetane, torewai, uere, wētiwha, karahū, pure, ngūpara, kuharu, kūkukuroa, pūkanikani, poua, tio, toheroa, tuangi haruru, miware, pūpū, peke, pūpū kōrama, tihipu, tio para, totoro, tupa, ngaingai, rūharu, kuhakuha, ngākihi awaawa

ngākihi hiwihiwi

1. (noun) ribbed slipper shell, Crepidula costata - limpet-like shell with a shelf underneath. Common under rocks and on mussel shells from low tide to depths of 45 m. rough ribs make a home for seaweeds.

kōmore

1. (noun) tip, end.

Ka ngaua te ihu o tētahi kaumātua e tētahi taitamariki, ā riro atu te kōmore o te ihu! (TP 1/12/1900:3) / A youth bit the nose of an elder and the tip of the nose came off!

Show example

Hide example


2. (noun) bracelet, wrist ornament, wristlet, ankle ornament, anklet.

He kōmore tōna e whakarākei ana i te kawititanga o te ringaringa. / She had a bracelet adorning her wrist.

Show example

Hide example


3. (noun) small tusk shell, Antalis nana - a tusk-shaped mollusc common in very deep water where it burrows wide end-down into sand or mud. Empty shell sometimes washed ashore.

awanui

1. (noun) large trumpet shell, Charonia lampas rubicunda - Aotearoa's largest sea snail. Found from low tide to depths of about 145 m. Shell is spindle-shaped and used for pūtātara.

Synonyms: pūpū, pūpū tara

hahari

1. (noun) oblong venus shell, Ruditapes largillierti - bivalve mollusc living in sandy mud near low tide. Solid shell, yellowish-white inside and out.


2. (noun) fine dosinia, Dosinia subrosea - smaller than the tuangi haruru, the coarse dosonia, it is a medium-sized saltwater Venus clam, or medium bivalve mollusc.

hanikura

1. (noun) large wedge shell, Macomona liliana - triangular-shaped bivalve mollusc found in sandy mud near mid-tide. Delicate white or cream shell inside and out.

matangongore

1. (noun) opal top shell, Cantharidus opulus - a top-shaped shellfish which lives on brown seaweed near low tide on rocky shores. Shell is tall and smooth with a rounded base. The inside is green, bluish or reddish.


2. (noun) tiger shell, Calliostoma tigris - a univalve mollusc of the rocky shore found from low tide level to depths of over 100 m under rock ledges. Mottled reddish-brown shell is tall and very pointed.

See also maurea

rehoreho

1. (noun) tiger shell, Calliostoma tigris - a univalve mollusc of the rocky shore found from low tide level to depths of over 100 m under rock ledges. Mottled reddish-brown shell is tall and very pointed.

See also maurea

Synonyms: uere, wētiwha, tohemanga, ngūpara, kuharu, kūkukuroa, papahurihuri, rerekākara, tikoaka, tuangi, tuangi haruru, kaitua, miware, ngārahu tatawa, ataata, kaitangata, pūpū atamarama, tihi, tio repe, totoro, totorere, tuatua, toretore, ngaingai, rūharu, kuhakuha, ngākihi hahae, ngākihi awaawa, ngākihi tea, matangongore, maurea, karehu, ngāruru, papatua, ururoa, pipi, ngākihi hiwihiwi, papatai, hohehohe, pātitotito, peraro, pūpū karikawa, pūpū māeneene, pūpū waitai, purewha, ruheruhe, takai, tūroro, pōrohe, awatai, hihiwa, hoehoe, whāngai karoro, pūpū rore, poro, whētiko, kawari, koeti, koriakai, korohiwa, kororiwha, marapeka, mātangata, kōramu, hānea, tākupu, rereho, tanetane, tungangi, kararuri, tio, toheroa, tuangi haruru, kaitua, mitimiti, ngārahu taua, kaitangata, pūpū atamarama, tihi, tio repe, totoro, totorere, tuatua, tupa, ngākihi, taiawa, tūpere, ngākihi hahae, ngākihi awaawa, kuku-mau-toka, niania, maurea, tītiko, papatua, waharoa, ngāeo, pipi, tūteure, ngākihi kopia, hahari, kōmore, pātiotio, pūkauri, pūpū harakeke, pūpū waharoa, pūtātara, pūrimu, takarepo, tākai, piritoka, angarite, harihari, hinangi, kāeo, pūpū rore, pāua, pūpū tarataratea, ngākihi hiwihiwi, papatai, hūai, pātitotito, peraro, pūpū karikawa, pūpū tuatea, pūpū waitai, purewha, ruheruhe, takai, tūroro, kahitua, hauwai, hihiwa, hopetea, pīpipi, pūpū taratara, tātara, karekawa, koeo, koio, karahiwa, karariwha, koeo, koio, korona, kūpā, mātangata, matapura, kurewha, pipi taiari, takarape, torewai, tungangi, uere, whētikotiko, pure, kuharu, pūkanikani, poua, toitoi, tikoaka, toheroa, tuangi haruru, kākara, pūpū, peke, pūpū kōrama, tihipu, tio para, tipa, totorere, tuatua, toretore, ngākihi, kākahi, rūharu, tūpere, ngaere, kukupara, ngākihi awaawa, kuku-mau-toka, niania, matangārahu, mimiti, tītiko, ngaeti, karoro, wahanui, pipi, kōrama, kororiwha, matamatangongo, matatangata, tōrire, pipi taiari, taiwhatiwhati, tāwiri, tungangi, uere, wahawaha, karahū, tairaki, pipi tairaki, kūkuku, kukupati, hākari

pipi taiari

1. (noun) small tusk shell, Antalis nana - a tusk-shaped mollusc common in very deep water where it burrows wide end-down into sand or mud. Empty shell sometimes washed ashore.

See also kōmore

Synonyms: karekawa, koeti, koriakai, korona, kūpā, mātangata, matapura, kurewha, rehoreho, takarape, torewai, wahawaha, karahū, tairaki, kuharu, kukupati, hākari, toitoi, tikoaka, tuangi, kaitua, miware, ngārahu tatawa, peke, kaitangata, pūpū kōrama, tihipu, tio para, tipa, tuatua, ngākihi, kākahi, rūharu, tūpere, ngaere, ngākihi awaawa, ngākihi tea, matangongore, maurea, karehu, ngaeti, karoro, wahanui, pipi, ngākihi hiwihiwi, papatai, hohehohe, pātitotito, pūkauri, pūpū tuatea, pūtātara, ruheruhe, tākai, pōrohe, awatai, hihiwa, hoehoe, hopetea, whāngai karoro, poro, pūpū tarataratea, purewha, takarepo, tūroro, kahitua, harihari, hinangi, hopetea, whāngai karoro, pūpū taratara, tātara, whētiko, tōrire, kurewha, tākupu, rereho, tanetane, tungangi, wētiwha, tohemanga, ngūpara, kūkuku, pūkanikani, poua, toitoi, tikoaka, tuangi, kaitua, miware, pūpū, peke, kaitangata, pūpū atamarama, tihi, tio repe, totorere, tupa, ngaingai, taiawa, rūharu, tūpere, kuhakuha, ngākihi hahae, kuku-mau-toka, niania, matangārahu, mimiti, tītiko, ngaeti, waharoa, ngāeo, tūteure, hahari, pātiotio, pūkauri, pūpū harakeke, pūpū waitai, purewha, pūrimu, takai, tākai, piritoka, angarite, hauwai, hihiwa, hoehoe, kāeo, pīpipi, pūpū rore, karariwha, pāua, karekawa, koeo, kōrama, korohiwa, kororiwha, marapeka, matatangata, karahiwa, kararuri, kawari, koio, korohiwa, kororiwha, matamatangongo, kōramu, hānea, tākupu, taiwhatiwhati, tāwiri, uere, whētikotiko, pure, pipi tairaki, kūkukuroa, papahurihuri, rerekākara, tio, toheroa, tuangi haruru, kākara, mitimiti, ngārahu taua, ataata, pūpū kōrama, tihipu, tio para, totoro, toretore, ngaingai, taiawa, rūharu, tūpere, ngaere, kukupara, ngākihi tea, matangongore, maurea, karehu, ngāruru, papatua, ururoa, tūteure, ngākihi kopia, hahari, hūai, kōmore, peraro, pūpū karikawa, pūpū māeneene, pūpū waharoa

kuwha

1. (noun) elegant venus shell, Irus elegans - a bivalve mollusc that burrows into soft mudstone or sandstone near low tide. It has a long angular shell with sharp ridges, grey to pale brown.

kuwharu

1. (noun) purple sunset shell, Gari stangeri - a triangular-shaped bivalve mollusc common in sand, mud or gravel near low tide. Whitish outside shell striped with purple and inside bright purple.

Synonyms: wahawaha, kuharu, ururoa

New favourites & quiz!

The Te Aka Māori Dictionary mobile app now has the ability to sort your favourite words into folders. Plus, these folders can be turned into a quiz for a fun way to learn words and definitions. Download or update the app today!

iOS Android

The App

Te Aka Māori Dictionary is also available as an iOS and Android app. Download below.

iOS Android

The Book

Te Aka Māori-English, English-Māori Dictionary and Index by John C Moorfield comprises a selection of modern and everyday language that will be extremely useful for learners of the Māori language.

More info

He Pātaka Kupu

Te kai a te rangatira

He Pātaka Kupu is a monolingual Māori language dictionary, and was designed using its own culturally authentic terms.

Visit website

00:00